Zbiory soi: kiedy, w jaki sposób i jak unikać strat

Zbiory soi odbywają się zazwyczaj od połowy września do października. Na ciepłych stanowiskach zbiór możliwy jest czasem na początku września. Nie zaleca się późnych zbiorów soi w październiku, ponieważ od października znacznie wzrasta ryzyko zbiorów w niedogodnych, deszczowych warunkach. Z każdym ponownym zawilgoceniem roślin jakość plonów spada i rośnie zagrożenie porażeniem chorobami grzybowymi. Ponadto mokre zbiory są mniej czyste i wiążą się z wysokimi kosztami suszenia warunkującego dalsze przechowywanie.

Omłot soi

Warunkiem wysokich zbiorów jest przestrzeganie pewnych zasad podczas żniw soi (Zdjęcie: stock.adobe.com – Dusan-Kostic)

Idealna do młócenia jest ziarno o wilgotności od 14 do 20 %. Jeżeli ze względu na szczególnie suchą i ciepłą pogodę wilgotność spadła już poniżej 12%, należy zastosować optymalne techniki i właściwe ustawienia omłotu, aby uniknąć znacznych uszkodzeń ziarna. Pęknięcia są szczególnie niepożądane w przypadku soi jadalnej i nasion przeznaczonych na materiał siewny. Aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń zbiory można rozpocząć już przy około 16% wilgotności ziarna.

Zbiory są teoretycznie możliwe nawet w przypadku wilgotności ziarna powyżej 30%. Nie jest to jednak zalecane, ponieważ nawet przy 25 % wszelkie czynności związane z przemieszczaniem, czyszczeniem oraz suszeniem ziarna stają się bardzo praco- i czasochłonnie. Nie należy jednak dać się zwieść: ziarna soi zawierają dużo oleju, więc mogą sprawiać wrażenie wilgotnych, choć w rzeczywistości są suche.

Na prawie wszystkich dojrzałych plantacjach soi można znaleźć zielone, a w konsekwencji jeszcze niedojrzałe strąki. Dzieje się tak głównie w miejscach niejednorodnych, gdzie populacja roślin dojrzewa miejscami z opóźnieniem. W tym przypadku nie zaleca się czekania, aż ostatnie zielone strąki będą gotowe do zbioru. Lepiej jest zbierać również zielone strąki, gdyż nie wszystkie zostaną wymłócone. Jeśli w zbiorze jest kilka zielonych strąków, są one odsiane przez górne sito i doschną później w silosie.

Unikanie uszkodzeń ziarna podczas zbioru warunkiem dobrego przechowywania

Soja ma bardzo wrażliwą okrywę nasion – odmiany wielkoziarniste nawet bardziej niż drobnoziarniste. W szczególności w odniesieniu do zachowania zdolności kiełkowania oznacza to, że nasiona soi są stosunkowo trudne do przechowywania. Jeśli wilgotność ziarna jest niska, a naprężenia mechaniczne wysokie, może dojść do następujących uszkodzeń zbiorów:

• niewidoczne uszkodzenia (mikropęknięcia) lub widoczne pęknięcia okrywy nasion
• łuszczenie się okrywy
• łamanie się ziaren soi.

Uszkodzenia te powodują przenikanie powietrza do wnętrza ziarna, co prowadzi do psucia się tłuszczu i utraty zdolności kiełkowania. Z tego powodu dla dobrego magazynowania soi ważne jest, aby we wszystkich procesach podczas zbioru w jak największym stopniu unikać uszkodzeń łuski. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na następujące czynniki ryzyka:

• ustawienia młocarni
• systemy przenośników
• wysokość spadu ziarna
• suszenie.

Aby uniknąć tych czynników ryzyka, młócenie powinno być jak najdelikatniejsze. To właśnie tutaj liczy się odpowiednia technika i ustawienia. Na przykład do zbioru soi szczególnie polecane są kombajny z hederem typu flex. Dzięki elastycznej listwie tnącej, zwłaszcza na nieco nierównym terenie lub niewielkim nachyleniu, przesuwają się one jak najgłębiej nad ziemią i zbierają również głęboko osadzone strąki. Między odmianami występują duże różnice w wysokości osadzenia strąków. Bardzo niski poziom zawiązywania strąków może powodować duże straty w zbiorach z powodu strąków pozostających na polu.

Należy również zwrócić uwagę na systemy przenośników, aby odpowiednio delikatnie przenosiły ziarna soi. Powinno unikać się stosowania przenośników ślimakowych. Jeżeli są one stosowane, powinny przynajmniej być używane pod pełnym obciążeniem i przy małej prędkości. W porównaniu z nimi wyraźnie lepsze są przenośniki łańcuchowe. Optymalnym rozwiązaniem są przenośniki taśmowe.

Ponadto podczas procesu suszenia może dojść do uszkodzenia i pęknięcia okrywy nasiennej. Jedyną rzeczą, która może temu zapobiec, jest unikanie wysokich temperatur podczas suszenia i zapewnienie odpowiedniej wilgotności względnej. Ponadto wilgotność powietrza suszącego nie powinna być nigdy niższa niż 55%. Dlatego najlepiej jest suszyć soję co najwyżej lekko ogrzanym powietrzem zewnętrznym.